న్యూఢిల్లీ, డిసెంబర్ 27, 
డాక్టర్‌ మన్మోహన్‌ సింగ్‌ ఆర్‌బీఐ గవర్నర్‌గా, కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రిగా, భారత ప్రధానిగా కీలక పదవులు నిర్వర్తించారు. ఆయన ఏం చేసినా దేశ భవిష్యత్‌ను దృష్టిలో పెట్టుకునే నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. పీవీ నర్సింహారావుతో కలిసి చేసిన సంస్కరణలతో దేశం ఆర్థిక సంక్షోభం నుంచి గట్టెక్కింది. ఇక భారత 13వ ప్రధానిగా మన్‌మోహన్‌సింగ్‌ జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూ, ఇందిరాగాంధీ తర్వాత ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన ప్రధానిగా గుర్తింపు పొందారు. 13వ ప్రధానిగా (2004–2014) రెండు పర్యాయాలు పనిచేశారు. పూర్తికాలం ప్రధానిగా పనిచేసిన తొలి సిక్కు నేతగా గుర్తింపు పొందారు. ప్రధానిగా పనిచేసే సమయంలో దేశం అనేక ఆర్థిక, సామాజిక, రాజకీయ అంశాల్లో కీలక మార్పులు తీసుకువచ్చారు.ప్రధానిగా దేశ ఆర్థిక వృద్ధికి పటిష్టమైన బాటలు వేశారు. ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో దేశం ఆర్థికంగా ఐదో స్థానంలో నిలవడానికి ప్రధానిగా మన్‌మోహన్‌ సింగ్‌ వేసిన బాటలే కారణంగా చెప్పవచ్చు. మన్‌మోహన్‌సింగ్‌ ప్రధానిగా పనిచేసిన కాలంలో దేశ ఆర్థిక వృద్ధి 7 శాతం నుంచి 9 శాతంగా నమోదైంది. సింగ్‌ నాయకత్వంలో విదేశీ పెట్టుబడుల ప్రవాహం పెరిగింది, ఇది దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు మద్దతుగా నిలిచింది. పన్నుల విధానాలను సరళీకృతం చేసి, పన్నుల పాలనను మరింత సమర్థవంతంగా మార్చారు. 2005లో ప్రవేశపెట్టిన ఈ పథకం, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నిరుద్యోగ సమస్యను పరిష్కరించడానికి, ప్రజలకు కనీస పనీ, వేతనాలు అందించేలా రూపొందించబడింది. 2005లో ప్రారంభించిన ఈ చట్టం, ప్రజలకు ప్రభుత్వ సమాచారాన్ని పొందే హక్కు ఇచ్చింది, తద్వారా పారదర్శకత మరియు ప్రభుత్వ వ్యూహాలపై నియంత్రణ పెరిగిందిప్రధానిగా మన్‌మోహన్‌సింగ్‌ దేశ ఆర్థిక రంగాన్ని పరుగులు పెట్టించారు. సేవారంగంలోనూ విప్లవాత్మకమైన మార్పులు తీసుకువచ్చారు. ఆయన ప్రభుత్వం ఆరోగ్య సేవలను మెరుగుపరచడానికి అనేక పథకాలు తీసుకువచ్చింది. ఈ పథకాల ద్వారా ఆరోగ్య సేవలకు మరింత ప్రజాస్వామ్యాన్ని అందించే ప్రయత్నం జరిగింది. 2009లో పాఠశాల విద్యాహక్కు చట్టం ద్వారా 14 ఏళ్లలోపు పిల్లలకు విద్యను నిర్భంధం చేశారు. డాక్టర్‌ సింగ్‌ 2005లో అమెరికాతో డిఫెన్స్, పౌరాణికత, శాంతి పరిరక్షణలో మరింత సానుకూల సంబంధాలు ఏర్పరచారు. 2008లో, అణు ఒప్పందం భారతదేశానికి అమెరికాతో అణు శక్తి వినియోగంలో సహకారం అందించడానికి అనుమతించింది. సింగపూర్, చైనా, జపాన్, రష్యా వంటి దేశాలతో వాణిజ్య, రక్షణ సంబంధాలను మరింత బలపర్చారు.మన్‌మోహన్‌సింగ్‌ యూపీ పాలనలో స్వతంత్రంగా అభిప్రాయాలు ప్రకటించడంలో ముందు నడిచారు. కొన్ని సందర్భాల్లో, ఆయన రాజకీయ విభేదాలు, ఆర్థిక వ్యవహారాలు, కొంత మందికి దుర్భేద్యంగా కనిపించాయి. ఆయన నాయకత్వంపై కొంతమంది విమర్శలు చేశారు. ప్రత్యేకంగా, ఆయన ‘విశాల దృష్టి’ లేకపోయిందని, ఇంకా ‘మౌన నాయకత్వం‘ అనే ఆరోపణలు ఎదుర్కొన్నారు. కానీ, ఆయన ఆధ్వర్యంలో ఆర్థిక రంగం, విదేశీ పెట్టుబడులు, అలాగే సామాజిక సంక్షేమ రంగాలలో సాధించబడిన విజయం, భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను ఆంతర్జాతీయ స్థాయిలో బలోపేతం చేశారు. ప్రధానిగా భారతదేశం ఆర్థిక, సామాజిక, అంతర్జాతీయ రంగాలలో పెరుగుదల, పురోగతి సాధించింది. ఆయన యొక్క సానుకూల ఆర్థిక విధానాలు, ప్రజా సంక్షేమ పథకాలు, దేశంలో అనేక మార్పులను తీసుకువచ్చాయి.